تبیین مفهومی حیات اخروی بر اساس قاعده امکان اشرف: رویکرد تطبیقی بین دیدگاههای میرداماد و ملاصدرا
کلمات کلیدی:
قاعده امکان اشرف, حیات اخروی, معاد, میرداماد, ملاصدرا, فلسفه اسلامیچکیده
مسأله حیات اخروی از بنیادیترین مباحث در فلسفه اسلامی است که پیوندی عمیق با هستیشناسی، معرفتشناسی و انسانشناسی دارد. یکی از قواعد مهم فلسفی که میتواند در این زمینه نقشی اساسی ایفا کند، قاعده «امکان اشرف» است. بر اساس این قاعده، وجود مرتبه عالیتر بر وجود مرتبه فروتر تقدم دارد و همین اصل در مدرسه اصفهان و حکمت متعالیه صدرایی مبنای استدلالهای متافیزیکی قرار گرفته است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که قاعده امکان اشرف چه جایگاهی در تبیین عقلانی حیات اخروی دارد و دیدگاههای میرداماد و ملاصدرا در این خصوص چه تفاوتها و شباهتهایی دارند. روش تحقیق، تحلیلی ـ تطبیقی است و با تکیه بر آثار میرداماد و ملاصدرا و نیز منابع فلسفی و تفسیری مرتبط انجام گرفته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که میرداماد با ابتنا بر نظریه حدوث دهری، قاعده امکان اشرف را در تبیین جایگاه عالم برزخ و نسبت آن با معاد به کار میگیرد، در حالی که ملاصدرا با تلفیق این قاعده با حرکت جوهری، تجرد خیال و تشکیک وجود، تصویری جامعتر و پویاتر از مراتب پس از مرگ و حتی معاد جسمانی ارائه میدهد. نتیجه آن است که هرچند هر دو فیلسوف در پذیرش اصل قاعده مشترکند، اما تفاوت بنیادین میان حدوث دهری و حرکت جوهری موجب میشود تبیین ملاصدرا از حیات اخروی انسجام و کارآمدی بیشتری داشته باشد.
دانلودها
مراجع
Aristotle. (2002). De Anima/On the Soul. Dar Ihya al-Kutub al-Arabiyah.
Cohen, R. (2011). The World's Great Religions. Tarh-e No.
Guthrie, W. K. C. (2010). A History of Greek Philosophy. Sorush.
Ibn Manzur, M. i. M. (1993). The Tongue of the Arabs. Dar Sader.
Ibn Sina, H. i. A. A. (1992). The Deliverance.
Kulayni Razi, M. i. Y. q. (1986). The Sufficient Book. Dar al-Thaqalayn.
Mir Damad, M. B. (1988). Persian Treatises. Iran Culture Foundation.
Mir Damad, M. B. (1991). The Gleanings. Iranian Society of Philosophy and Wisdom.
Mir Damad, M. B. (2001). The Straight Path. Hekmat Publications.
Mulla Sadra, M. i. I. (2001). The Transcendent Wisdom in the Four Intellectual Journeys (Vol. 3). Dar al-Hikmah.
Mulla Sadra, M. i. I. (2005). The Origin and the Return. Islamic Research Center.
Mulla Sadra, M. i. I. (2006). Exegesis of the Holy Qur'an. Institute of Islamic Studies.
Plato. (2001). Phaedo. Khwarazmi.
Tabataba'i, M. H. (1984). The Balance in the Exegesis of the Qur'an. Islamic Publishing Office.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Mahmoud Abaei Koopaei; Zahra Tabrizi, Rohollah Darai (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
